Qaamarnup paasissutissartaanik katersuutitallit atorlugit ujaasineq

Flemming Merkel, juuni 2015

Titartagaq 1. Lys-loggerimi sumiiffimmi paasissutissat seqerngup nuineranut tarrinneranullu tunngassutillit, allorniusanut sanimukartunut nalequttut, atorlugit uuttortarneqartarput. Ullup qeqqa seqerngup nuinerata tarrinneratalu akornanniippoq, taannalu allorniusani sanimukartuni assigiinngitsuuvoq. Ullup qeqqa seqerngup nuinerata tarrinneratalu akornanniippoq tassuunalu allorniusaq tukimukartoq paasineqartarpoq. (MinuteEarth: http://www.youtube.com/user/minuteearth)

Lys-loggerit atorlugit ullup qaamarnga iluaqutsiullugu sumiiffinnik timmissat aqqusaarsimasaannik aalajangersuisoqarsinnaavoq. Ullup takissusia allorniusami sanimukartumi aalajangersimasumi assissaqanngilluinnarpoq (upernaakkut ukiakkullu ullut takeqqatigiiffiat kisiat pinnagu, ulluni taakkunani ullut allorniusani sanimukartuni tamani takeqqatigiittarmata) aammalu ullup qeqqa unnuallu qeqqa allorniusanut tukimukartunut saniliullugu asseqartarani. Taamaattumik ulloq sunaanersoq, ullup takissusia ullullu qiteqqunnera ilisimagaanni sumiiffik naatsorsorneqarsinnaalersarpoq.

Lys-loggeri tassaavoq qaamanermik uuttortaassuteeraq chip-ilu nalunaaqutartalik. Lys-loggerit minutsit marlunngorneri tamaasa uuttortaanerit qassinullu uttuinerup pisimanera toqqortarpaat. Taamaalilluni ukiup ingerlanerani ullut tamaasa ullup unnuallu ingerlanerani qaamarngup sakkortussusia uuttortarneqartarpoq, taamaalillunilu aamma seqerngup nuinera tarrinneralu taamalu aamma ullup takissusia (=allorniusat sanimukartut, aammalu ullup qiteqqunnera unnuallu qiteqqunnera (= allorniusat tukimukartut) uuttortarneqartarput. Siumoortumilli ilisimareertariaqarpoq qaamangup sakkortussusia qanoq ittoq seqerngup nuineranut seqerngullu tarrinneranut naapertuunnersoq. Taamaaliortoqartarpoq loggerip sumiiffiani pissutsit sivisulaartumik malinnaaffiginerisigut - soorlu assersuutigalugu timmissamilluunniit tingisitsisarluni pisareqqittarlugillu.

Imeqqutaalaq. Lys-loggeri taaterap niuanut ikkunneqarsimasoq. (Carsten Egevang/ARC-PIC.COM)

Lys-loggerit pitsaaqutigilluinnarpaat oqitsuarannguugamik (grammip affaa missiliuinnarlugu oqitsigigamik), akikitsuugamik nukissamillu atuinikitsuullutik. Kingulleq pissutaalluni uumasut nikerartarneri ukioq ataaseq tikillugu sinnerluguluunniit malinnaafigineqarsinnaasarput. Kalaallit Nunaannut tunngatillugu assersuutitut taaneqarsinnaavoq imeqqutaalaq ataaseq ukiut tallimat ingerlanerini lys-loggeri ataaseq atorlugu malinnaaffigineqarsimammat. Annertuumilli ajoqutaavoq paasissutissat pissarsiariniarlugit uumasoq pisareqqittariaqartarmat. Ajoqutaasorlu alla aamma tassaalluni sumiiffiit aalajangeruminaatsorujussuusarnerat - allorniusami sanimukartumi hundrede kilometerinik marlussuusinnaallutik allorniusamili tukimukartumi ikinnerulaarlutik - taamaattumillu lys-loggerit uumasunut nikerujussuartartunut naleqqunnerupput; soorlu timmissanut naleqqunnerullutik, aammali aalisakkanut atorneqartarlutik.

Aarhus Universitet Grønlands Naturinstitut Grønlands Regering Arctic Research Centre